Bij CounterCulture kun je naast je dagelijkse portie rock en hiphop sinds kort óók terecht voor het beste uit de beatssector. Al een paar weken schotelen we je wekelijks mooie setjes voor, maar sinds vorige week komt daar de wekelijkse One to Watch bij! Iedere week kiezen wij uit de wereld van de dance een DJ of collectief om die vervolgens in de schijnwerpers te zetten. Soms aandacht voor nieuw talent, soms voor oude bekenden. De ene keer techno, de andere UK bass. De ene week een liveset, de andere een albumreview. Kortom: iedere week net even anders, maar altijd feest! In deze tweede editie een wel heel bijzondere artiest in de schijnwerpers: technogod en geluidsvernieuwer James Holden!
Over de beatssector bestaan veel vooroordelen. Men zegt dat de muziek geen ziel heeft, dat de muziek meer uit een computer komt dan live wordt gemaakt en een veelgehoorde klacht is ook het gebrek aan echt vernieuwende danceplaten. Toegegeven, ook ik heb lang met deze vooroordelen rondgelopen. Totdat ik The Inheiritors van James Holden hoorde. Daarom kan de serie One To Watches niet compleet zijn zonder een re-issue van dit meesterwerk. Deze week One To Watch: James Holden, en met name zijn magnifieke The Inheritors.
Allereerst even voorstellen. James Holden is de naam. Pioneer in electro, grote naam in de technowereld. Is het meest op z’n gemak in donkere nachtclubs, waar hij over het algemeen uitstekend opgebouwde sets van een uur of 5 geeft. Daarnaast labelbaas van Border Community, these days een van de meest vooruitstrevende dancelabels van Engeland (Nathan Flake, Luke Abott – iemand?). En maker van twee van de meest gelauwerde danceplaten van het huidige decennium. Debuutplaat The Idiots Are Winning (2006) sloeg bij critici in als donderslag bij heldere hemel. Na lange tijd van werken aan een nieuwe plaat (Holden doet het graag rustig aan) is medio 2013 dan vervolgplaat The Inheritors eindelijk af. Ondertussen tourt Holden vrolijk verder. Zo is hij nog niet heel lang geleden voor Lowlands bevestigd, kunnen technoliefhebbers regelmatig genieten van zijn überlange sets, bijvoorbeeld regelmatig in Trouw (Amsterdam), en zal hij op 19 april in het Muziekgebouw aan het IJ zijn unieke, supergecompliceerde geluid tot een echte liveshow gaan verwerken. Iets om naar uit te kijken, want de albums van Holden lijken zich op het eerste gezicht niet bepaald te lenen voor een live versie.
Wie James Holden vooral vanuit de club kent zal nog verrast worden door het geluid dat hij op album produceert. Want serieus, om het geluid op The Inheritors nog techno te noemen is wel heel erg veel goeie wil nodig. Holden’s sound is sowieso niet echt in een categorie te vangen. Soms heeft wat wel wat van de minimalltechno die hij in livesets laat horen, soms van de Duitse jaren ‘80 Krautrock, soms heeft het wel wat van de elektronica van Moderat, soms industrial als Nine Inch Nails, maar vooral doet het denken aan geluidsvernieuwers als Trentemoller en Orbital. Postmodern, houden we het daar op.
Er is dus een bijzondere reden dat deze week Holden in de schijnwerpers wordt gezet, en dat is de plaat die ik je wil voorstellen – The Inheritors. Om maar met de deur in huis te vallen: deze compositie is op geen enkele manier te vergelijken met een ‘album’ of met ‘dancemuziek’. Dit stuk leeft, ademt en schept. Dit is een verzameling van chaos en ruis, en dat alles dan bijna willekeurig weer achter elkaar geplakt waardoor er een nieuw soort muziek ontstaat. Dat is gedaan door gebruik te maken van de onvoorstelbare ‘instrumenten’ en ‘synthesizers’ die Holden zelf heeft gebouwd. James Holden is zo’n type die het altijd net even heel anders moet doen. Zijn devies: waarom makkelijk doen als het ook moeilijk kan?
Open het album dus maar op Spotify – of ren naar de dichtstbijzijnde platenboer – en ga mee op een wonderlijke muziektrip! De start is redelijk kalm, Rannoch Down, een terugkerend motiefje dat nog het meest doet denken aan dEADMAU5 in een soort unplugged mode (zonder die kenmerkende stoomlocomotiefbeat erachter). Wat volgt is het fascinerende ||: A Circle Inside A Circle Inside :||, waarbij alleen over de titel al een volledige review te schrijven is. Via het rustpunt Renata (iets minder indrukken dan op de voorgaande onderdelen) komen we uit bij The Caterpillar’s Intervention. Dat is het meest fascinerende nummer van dit werk; een onnavolgbaar Afrikaans drumritme evolueert via een überlompe overdive ineens in een prachtige saxofoonsolo. Zo brengt Holden ineens freejazz. De opening eindigt met het oosters aandoende Sky Burial. De dampende en ademende distortion, het belletje dat eens in de zoveel tijd voorbij komt, het abrupte einde; dit nummer is pure geestelijke kwelling.
Na ongeveer dertig minuten krijgen we van James even pauze; het ‘liefelijke’ The Illuminations. Korte tussenevaluatie: inmiddels heb ik de neiging om wegens overbelasting van het gehoor en de hersenen (teveel prikkels) even pauze te nemen. De twijfel slaat toe over of dit überhaupt wel muziek is. De paniek slaat toe, omdat duidelijk is dat deze inspanning nog drie kwartier gaat duren. We zijn nog niet eens op de helft. En dan ineens: nummer ten einde, even abrupt als dat het begint. Doei pauze.
Keurig bouwen aan een nieuwe compositie dus. Inner-City 125. Alweer bijzonder. Bijna als een stopwatch klinkt het herhalende motiefje, op de achtergrond vliegen vliegtuigen over, en dan uit het niets bouwt het nummer subtiel toe naar een knallende finale. Briljant.
Na een rustiger stuk (nu is rustig bij James Holden niet zoals rustig bij ieder ander) volgt Gone Ferral. Die song gooit de luisteraar weer compleet in het diepe. Vrij vertaald is deze titel ‘Geestensziek’ en dat is een vrij aardige beschrijving van de luisterervaring. Een onuitstaanbare synthesizertrack, bijna zonder inbreng van enige beat. De meest gecompliceerde track van het hele album.
Via enkele songs die in de buik van een hele progressieve technoset kunnen passen en één echte technotrack (ja, ja, Blackpool Late Eighties, we hebben hem gevonden!) bereiken we dan eindelijk ons eindstation: Self-Playing Schmaltz. Nog eenmaal knalt Holden er vol in. Een werkelijk waar onbegrijpelijke track met een zichzelf ontwikkelende piep, die uiteindelijk uitdijt tot een melancholisch gebrom. De laatste minuut van The Inheritors blijft slechts een industrieel overkomende pieptoon over. En dan is het stil.
Dit is niet voor niets ‘one to watch’ Dit is een album dat je gehoord móét hebben. Gebruiksaanwezig: Luister hem terwijl je alleen in een kamer bent. Doe alle gordijnen dicht, de deur op slot en een koptelefoon op. Zorg ervoor dat je op geen enkele manier de pauzeknop kan bereiken en plak de koptelefoon vast aan je hoofd (anders ga je hem afgooien). Je bent er nu klaar voor!
Nu kun je vijf kwartier lang ademloos luisteren. Echt alleen luisteren, zonder ook maar een moment van verveling. Geen moment voorspelbaar, geen moment tempovast, geen moment zit je er echt lekker in. Je kunt gewoonweg niet met andere dingen bezig zijn, want telkens wordt je afgeleid door een nieuwe weg die Holden inslaat, een nieuwe afslag die hij neemt, een abrupt einde. Af en toe is het luisteren naar The Inheritors een regelrechte marteling.
En welke conclusie verbind je er dan na afloop aan? Deze editie van One To Watch – en de review die daaraan is gekoppeld – is eigenlijk al veel te lang, maar is alsnog veel te kort om alle indrukken op The Inheritors een plek te geven. Duidelijk is wel dat The Inheritors in ieder geval niet mooi is. Wat precies de bedoeling is geweest van Holden? Geen idee. Na vijf kwartier The Inheritors twijfel ik zelfs of het brede genre muziek wel breed genoeg is voor The Inheritors. Één ding blijft in mijn hoofd hangen: Dit is geen muziek, maar moderne kunst. Post-muziek, zeg maar. Rijp voor een tentoonstelling in een zaaltje in het Stedelijk. The Inheritors is een van de meest indrukwekkende, complete, geschifte en pure geluidskunststukken die ik ooit heb gehoord. En dan tel ik Mozart, Beethoven en Bach gewoon mee. Gelijk een kaartje kopen voor het concert in het Muziekgebouw aan het IJ dus. En het album opnieuw aangezet. Kijken of ik het nu wel begrijp.
James Holden schept op The Inheritors een heel nieuw genre. En dat is verslavend fascinerend.
The Inheritors, de laatste plaat van Holden is te koop in de betere platenzaak, en daarnaast te streamen via Spotify. Het album kun je daarnaast hier beluisteren. Holden live zien? Op zaterdag 19 april brengt hij The Inheritors live in het Muziekgebouw aan het IJ in Amsterdam. Daarnaast speelt hij op Les Nuits Botanique (Brussel) en Lowlands.
Geen zin in moeilijke futuredance en meer van de rustige techno? Beluister dan hier de enthousiast ontvangen set van James Holden bij BBC Essentials.