Het was, wat je noemt, een bijzondere editie van Lowlands, afgelopen weekend. Van snoeiharde hiphop tot stuiterende elektronica en van klassieke pianomuziek tot gloedvolle soul: voor het eerst in de historie van het festival lag de nadruk eens niet op harde gitaren en beukende drums. Wennen voor de ‘echte rockers’, een verademing voor de meer ‘mainstream’ bezoekers. Een verslag van drie dagen buffelen in een zonovergoten Flevopolder.

De revolutie in de programmering was geen bewuste keuze van Lowlands. Het festival heeft tegenwoordig veel concurrentie van Down The Rabbit Hole en Best Kept Secret, twee festivals die veel vergelijkbare acts boeken. En dat valt te zien aan de line-up. Vooral als het gaat om de headliners schiet Lowlands dit jaar eigenlijk tekort: Gorillaz, N.E.R.D. en Kendrick Lamar waren het afgelopen jaar alle drie nog in Nederland te zien, net als subheadliners The War on Drugs, Dua Lipa, James Bay en Nile Rodgers & Chic.

Lowlands is dus niet meer het festival van de unieke boekingen en de exclusieve namen. Geeft niet, want Lowlands is en blijft wel een trendbepalend evenement. Geen festival in Nederland waar zo’n gemoedelijke en eigenzinnige sfeer hangt als hier in de Flevopolder. Dat is al jaren zo. Lowlands is het festival voor de echte feestbeesten, die tot diep in de nacht feesten in een van de vele tenten en hun volgende dag weer beginnen met yoga op een van de campings. Maandag, als het festival er op zit, wordt er pas uitgerust.

De drang om er alles uit te halen wat er in zit, was nog nooit zo goed zichtbaar als deze editie. En dat komt doordat het Lowlandspubliek in de loop der jaren vergaand is veranderd. Kwamen er vroeger vooral alto’s en dertigers op het festival, tegenwoordig domineren twintigers het polderbeeld. Zij komen naar Lowlands om kei hard te feesten, om lol te maken met vrienden en nieuwe mensen te ontmoeten. Voor hen is het programma niet leidend, muziek is slechts een bijzaak.

…En dan het programma

In zekere zin heeft dat gevolgen voor enkele shows. Die van Death from Above bijvoorbeeld, een van de weinige echte gitaarbands van het festival. De grote Bravo-tent is amper voor de helft gevuld als dit tweekoppige rockmonster uit Canada het podium beklimt. De mensen die er wél zijn, hopen hun weekend met een knal te beginnen.

Death from Above, goed te vergelijken met Royal Blood, voorziet helaas niet in die behoefte: het geluid staat bijzonder slecht afgesteld en de zang van drummer Sebastien Grainge is op momenten niet aan te horen. Langzaam maar zeker vertrekken er steeds meer bezoekers uit de Bravo en dat is voor Death from Above een pijnlijk signaal.

Op zoek naar betere oorden verkassen we naar een tent verderop, voor Protomartyr. De uit Detroit afkomstige postpunkers stonden gisteren nog in de Doornroosje en lieten daar een verpletterende indruk achter. In een goed gevulde India doen ze dat nog even dunnetjes over.

Kijken en luisteren naar Protomartyr vereist geduld, toewijding en een getraind oor. Lurkend aan zijn blikje bier en met zijn hand in zijn zak is Joe Casey de grootste antifrontman van het festival. Maar wat is deze man briljant. Of hij nou rustig als Matt Berninger staat te praatzingen of als Nick Cave vol overgave staat te schreeuwen, hij en zijn voortreffelijke bandleden houden de India met gemak een uur lang in de wurggreep.

Even wegdromen

Het contrast kan bijna niet groter; een klein uurtje na Protomartyr stapt de Duitse componist Nils Frahm het podium op in de Bravo. Geen vlotte singles, maar langgerekte nummers met kwetsbare pianomuziek en hypnotiserende elektronica. Na een paar minuten wordt al duidelijk dat Frahm naar Biddinghuizen is gekomen om Lowlands in een massale trance te wiegen.

Het podium is zijn zolderkamer: links staat zijn vleugel, rechts een overdaad aan apparatuur en knoppen. Frahm blijft gedurende het uur op en neer lopen en wisselt fragiele, neklassieke muziek moeiteloos af met spannende ambient. Het hoogtepunt bewaart hij in de finale met ‘Says’, een prachtige romantische song waarmee Frahm zelfs een festivaltent muisstil kan krijgen. Dan ben je een grote meneer.

Vrachtwagenlading aan hits

De muziek op Lowlands blijft op en neer stuiteren, want gelijktijdig met Frahm zorgt de Jeugd van Tegenwoordig voor het eerste hoogtepunt van de dag in de Alpha. Met een setlist om je vingers bij af te likken. Een spervuur aan hits wordt op het afgeladen veld afgevuurd, van opener ‘Watskeburt’, ‘Get Spanish’ tot ‘Sterrenstof’ en ‘De Formule’, waarvan die laatste voor meerdere draaicirles en zelfs sitdowns zorgt. Misschien wel de beste show die we van de Jeugd hebben gezien en een wereld van verschil met hun belabberde en ongeïnspireerde set op Paaspop.

Weer van een hele andere orde is The War on Drugs, die een uur later in dezelfde Alpha mag optreden. Het is geen geheim dat de band, die op het moment een gestage groei doormaakt, moeite heeft om festivalweides in te pakken. Dat is niet anders op Lowlands. Zelfs op steenworpafstand wordt er luidop met elkaar gesproken en lijkt men geen aandacht te hebben voor de melancholische en duizelingwekkende soundscapes die de band zo kenmerken. Het blijft puur en alleen om de muziek draaien en daar heeft het publiek nogal moeite mee. De band zelf, is eigenlijk maar bijzaak.

Terug naar de muziek, want die is verder gewoon geweldig. Wat beheerst Adam Granduciel toch een perfect gevoel voor dosering. Bij het negen minuten durende Under The Pressure sleurt hij de festivalbezoekers mee op avontuur met zijn dromerige gitaargeluid en die vreselijk pakkende synthesizers. Zoals op het album mondt de track uit in een wervelwind van schreeuwende riffs en verwoestende drums. Waanzinnig. Het ronduit epische An Ocean In Between The Waves levert hetzelfde effect, maar helemaal op de knieën durft Lowlands niet te gaan. Wellicht dat The War on Drugs elders beter tot zijn was gekomen. De volgende keer mag Granduciel in een kleiner tentje geschiedenis schrijven.

Beste headliner van het weekend

Normaal gesproken blijven de meeste festivalgangers in de golden circle plakken als de subheadliner is afgelopen, maar na The War on Drugs druipen toch de meeste mensen af om even een hapje te eten. Een geluk voor de honderden mensen die buiten in de rij staan te wachten om een mooi plekje voor Gorillaz te verzilveren. Ondanks de twee laatste matige platen kwamen critici superlatieven tekort om hun (kennelijk) legendarische show in de Ziggo Dome te omschrijven.

Om een lang verhaal kort te maken: op Lowlands houdt Gorillaz dat niveau vast. De band is in bloedvorm en is muzikaal gezien de meest veelzijdige band van het festival. Zonder blikken of blozen schakelt de groep van pompende elektronica (Stylo) naar snoeiharde hiphop (Feel Good Inc) en van dromerige ambient (Magic City) naar schreeuwende punk (M1A1). Daman Albarn verzaakt geen moment: hij klinkt en oogt ontwapenend, duikt meerdere keren het publiek in en danst met de vele gastartiesten en (fantastische!) achtergrondzangers die hij mee heeft genomen.

Vooruit, er staan wat ‘fillers’ op de setlist afkomstig van de twee laatste albums, maar een kniesoor die daarom maalt: Gorillaz manifesteert zich als een headliner van formaat en overdondert Lowlands met fantastische visuals, een aanstekelijke enthousiasme en natuurlijk die geweldige veelzijdige muziek. Zonder meer een van de beste shows die we ooit op Lowlands hebben gezien.

De recensies van zaterdag en zondag volgen in de loop van de dag